АҚПА – ТӨКПЕ, АДУЫН АҚЫН

Қашаған Күржіманұлы (1841 – 1929) – XIX ғасырдың екінші жартысы мен XX ғасырдың бас кезінде өзінен бұрынғы Абыл мен Махамбет қалыптастырған дәстүрдің нәрлі өнегесіне қаныға, оны ілгері дамытқан әйгілі ақын. Оның жырлары Қазақстанға ғана емес, Орта Азия республикаларына, Иран, Ауғанстан, Түркиядағы қазақтар арасына кең тараған.

Қашаған Ташауыз қаласына шектес қазақ ауылында 1841 жылы каңтардың 7-інде дүниеге келген.

Ақынның сын семсеріне ілінгендер – тек байлар ғана емес, қулық пен сұмдықты өмірдің мәні санаған саудагерлер мен дүмше молдалар, даңғой атқамінерлер мен әділетсіз билер. Ақынның «Қуаңдаған қу Бисен», «Мұстахқа», «Домбыраның қақпағы», «Сараң сұпыға» дейтін өлеңдері де сараңдық пен суайттық сияқты адам бойындағы сиықсыз мінездерді сынауға арналған. Сын-сықақ түрінде келетін бұл өлеңдердің өзегінде зілді кекесін жатады. Оның «Қарашұбар ала ешкі» дейтін өлеңі де өткір сатираның үлгісі.

Ілияс ақын: «Қашаған – жүйрік жырау, елдің тілі», – деп текке айтпаған. Ол – сыншыл, тура, өткір, сықақ мәнді шығармаларымен танылған айтулы бұқара жыршысы. Оның ақындық, жыршылық өнерінен замандастары мен өзінен кейінгі талай өнерпаздар өнеге алған.

Қабиболла СЫДИЫҚҰЛЫ,

Филология ғылымының кандидаты